"Nakikialam nanaman ang Simbahan!" ang karaniwang reklamo ng mga anti-Katoliko sa tuwing may ipinahahayag ang ating mga Obispo at Kaparian na may kinalaman sa mga usaping panlipunan at pampulitika. Agad nilang iginigiit na paglabag daw ito sa separation of Church and State na itinatakda ng Konstitusyon. Abusado daw ang Simbahan, at ipinagpipilitan daw nito ang Katolikong Pananampalataya sa buong bansa, gayong hindi naman lahat ng Pilipino ay Katoliko. Ang Simbahan daw ay dapat manahimik lang at magdasal, at maging masunurin sa anumang sabihin ng pamahalaan. Walang maitutulong sa gobyerno ang anumang mga salitang mamumutawi sa bibig ng sinumang lider ng relihiyon. Sa madaling salita, hindi kailangan ng Estado ang Simbahan.
Isang kabalintunaan na sa tuwing sasapit ang panahon ng eleksyon, mistulang naglalaho ang naturang pagkakahiwalay, sapagkat karaniwan na sa mga kandidato ang manuyo sa mga maimpluwensyang grupong pang-relihiyon gaya ng El Shaddai ni Mike Velarde at ng Iglesia ni Cristo ng pamilya Manalo. Isa ring lalong malaking kabalintunaan na sa mismong Panimula (Preamble) ng Konstitusyon, sasabihing ang sambayanang Pilipino ay "humihingi ng tulong sa Makapangyarihang Diyos". Sinong "Diyos" ang hinihingan ng tulong dito, kung sadya namang inihihiwalay ang Estado mula sa Simbahang itinatag ng Diyos (Mateo 16: 18-19)? Paano naging "Makapangyarihan" ang "Diyos" na iyan, kung ang Estado ay hindi pala maaaring pakealaman ng Simbahan niya? Hindi ba't napakalaking kakapalan ng pagmumukha na humingi ng tulong sa Diyos matapos mong hamak-hamakin at balewalain ang kanyang Simbahan?
Kaya nga, mahalagang magkaliwanagan sa usaping ito — isang usaping paulit-ulit na lang isinasangkalan ng mga anti-Katoliko. Ano nga ba talaga ang tunay na kahulugan ng pagkakahiwalay ng Simbahan at Estado? Labag nga ba sa batas na magpahayag ang Simbahan ng anumang salungat sa sinasabi, ginagawa, o ipinatutupad ng pamahalaan? Subalit bilang Katoliko — na naninindigang "nararapat na tumalima muna sa Diyos bago sa mga tao" (Gawa 5: 29) — ang mas mahalagang tanong ay: Kasalanan ba sa Diyos ang pakikialam ng Simbahan sa mga usaping panlipunan at pampulitika?
KONSTITUSYON
Kung tuwirang sasangguniin ang Konstitusyon ng Republika ng Pilipinas ng 1987, ang sinasabing "pagkakahiwalay" ng Simbahan at Estado (Artikulo II, Seksyon 6) ay tumutukoy sa mga sumusunod:
- ARTIKULO III, SEKSYON 5. Hindi dapat magbalangkas ng batas para sa pagtatatag ng relihyon, o nagbabawal sa malayang pagsasa-gamit nito. Dapat ipahintulot magpakailanman ang malayang pagsasagamit at pagtatamasa ng paghahayag ng relihyon at pagsamba nang walang pagtatangi o pamimili. Hindi dapat kailanganin ang pagsusulit panrelihyon sa pagsasagamit ng mga karapatang sibil o pampulitika.
Hindi maaaring magkaroon ng pambansang relihiyon na sapilitang ipatatanggap sa lahat ng Pilipino, at hindi rin naman maaaring magpatupad ng pambansang ateismo kung saan lubusang susupilin o pasusunurin ng gobyerno ang lahat ng relihiyon. Malinaw na ipinagkakaloob sa Simbahan (at sa lahat ng mga relihiyon) ang karapatan ng malayang pagpapahayag, pamumuhay, at pagsambang alinsunod sa kanyang mga paniniwala.
- ARTIKULO VI, SEKSYON 28, NUMERO 3. Dapat malibre sa pagbabayad ng bwis ang mga institusyong pangkawanggawa, mga simbahan, at mga rektorya o mga kumbento na kaugnay nito, mga mosque, di pangnegosyong mga sementeryo, at lahat ng mga lupain, mga gusali, at mga mehora na aktwal, tuwiran, at tanging gamit sa mga layuning panrelihyon, pangkawanggawa, o pang-edukasyon.
Marami sa mga anti-Katoliko ang nayayamot sa batas na ito, sa pag-aakalang ito daw ay nagbibigay ng espesyal na pagtrato sa Simbahan at sa iba pang mga relihiyon. Subalit dapat itong unawain sa diwa ng pagkakahiwalay ng Simbahan at Estado:
- Kung hindi makabayad ang Simbahan ng buwis na ayon sa itinakda ng gobyerno, maaari na ba siyang supilin/parusahan/kontrolin ng gobyerno? Ipakukulong ba nila ang ating mga pari? Ipasasara ba nila ang ating mga simbahan? Kakamkamin ang kanyang mga sagradong kasangkapan at likhang-sining? Kapag nagka-gayon, tahasan nang pinanghihimasukan ng Estado ang Simbahan, anupa't nawala na ang kalayaang ipinagkakaloob ng Artikulo III Seksyon 5.
- Kung bubuwisan ang Simbahan, ibig sabihin, may karapatan na ang Simbahan na makinabang sa pera ng bansa. Magiging tungkulin na ng Estado na gastusan ang mga pangangailangan ng Simbahan. Kapag nangyari iyon, tahasan itong lalabag sa mga hangganang itinatakda ng Artikulo III Seksyon 5.
- Kung alin ang mas laganap (o mas mayaman) na relihiyon, ito rin ang makapagbibigay ng mas malaking buwis. At dahil mas malaki ang ambag nito sa kaban ng bayan, hahantong ito sa unti-unting pagkilala sa naturang relihiyon bilang pambansang relihiyon na suportado ng pamahalaan. Muli, lalabag ito sa Artikulo III Seksyon 5.
- ARTIKULO VI, SEKSYON 29, NUMERO 2. Hindi kailanman dapat ilaan, iukol, ibayad, o gamitin ang ano mang salapi, o ariariang pambayan, sa tuwiran o di-tuwiran, para sa gamit, pakinabang, o tangkilik sa ano mang sekta, simbahan, denominasyon, institusyong sektaryan, o sistema ng relihiyon, o sa sino mang pari, pastor, ministro, o iba pang mga guro o dignitaryo ng relihyon bilang gayon, maliban kung ang gayong pari, pastor, ministro, o dignitaryo ay nakatalaga sa mga sandatahang lakas, o sa alin mang institusyong penal, o ampunan o leprosaryum ng pamahalaan.
Ang katuwiran sa likod nito'y katulad ng sa kung bakit libre sa buwis ang Simbahan. Hindi tutulungan ng gobyerno ang pangangailangang pinansyal ng anumang relihiyon. Kung ang Simbahan ay magkaproblema sa pananalapi, o kung magkawasak-wasak ang kanyang mga gusali at opisina dulot ng mga kalamidad, o kung ano pa mang suliraning nangangailangan ng tulong pinansyal o materyal, walang pakealam ang Estado. Ito ang dahilan kung kaya't makatuwiran lang na masangkot ang Simbahan (at ang iba pang mga relihiyon) sa pagnenegosyo, pagbili ng stocks, at walang katapusang panghihingi ng donasyon maging sa mga di niya kaanib. Ito ang dahilan kung bakit kailangang maging maingat at matalino ang anumang relihiyon sa kung paano gagastusin ang anumang "kayamanang" mayroon sila, sa halip na walang patumangga at walang kapararakang magbenta at mamahagi ng mga ari-arian para ipantulong sa sinumang "mahirap" na hihingi ng tulong (na sa totoo lang, ang talagang may pangunahing tungkuling tumulong sa kanila ay ang estado, hindi ang Simbahan!). Ito rin ang matinong dahilan kung bakit walang karapatan ang sambayanang Pilipino na silipin ang pananalapi ng Simbahan, pagpaliwanagin siya hinggil sa kanyang mga "kayamanan", at obligahin siyang ilaan ang lahat ng kanyang ari-arian para sa kapakinabangan ng taong-bayan. Ang pera ng Simbahan ay hindi pera ng bayan, at sa pera ng bayan ay walang bahagi ang Simbahan, at sa panahon ng kagipitan, bahala ang Simbahan sa buhay niya. Iyan ang isang aspeto ng Pagkakahiwalay na tila di maarok ng isip ng karaniwang anti-Katolikong Pilipino.
- ARTIKULO XIV, SEKSYON 3, NUMERO 3. Sa opsyong nakalahad nang nakasulat ng mga magulang o mga tagakupkop, dapat pahintulutang ituro ang relihyon sa kanilang mga anak o mga ampon sa mga pambayang paaralang elementarya at hayskul sa regular na mga oras ng klase ng mga tagapagturong itinalaga o pinahintulutan ng relihyosong awtoridad ng relihyong kinaaniban ng mga anak o mga ampon, nang walang dagdag na gastos ang pamahalaan.
Hindi sapilitang itinuturo ang relihiyon sa mga pampublikong paaralan, subalit hindi rin naman ito ipinagbabawal. Muli, kinikilala nito ang kalayaang pangrelihiyon habang pinananatili ang diwa ng pagkakahiwalay ng Simbahan at Estado: Maaaring magturo ng relihiyon sa mga paaralan, subalit hindi ito gagastusan ng gobyerno.
Iyan ang malinaw na nasasaad sa batas, at wala rito ang mga anti-Katolikong sentimyentong paulit-ulit nating naririnig, lalo na sa social media. Hindi bawal tumutol. Hindi bawal tumangkilik o tumuligsa sa isang pulitiko. Hindi bawal magbigay ng opinyon o mungkahi sa mga usaping panlipunan at pampulitika. Maliwanag ang Konstitusyon sa kung paanong paraan ba "nagkakahiwalay" ang Simbahan at Estado! Ang pinakamahalagang layunin ng naturang Pagkakahiwalay ay protektahan ang karapatang pantao sa kalayaang pang-relihiyon (religious freedom).
IBIGAY SA CESAR ANG SA CESAR
"Ibigay sa Cesar ang sa Cesar at sa Diyos ang sa Diyos", sabi ng Panginoong Jesus nang siya'y tanungin kung dapat bang magbayad ng buwis sa Cesar (Mateo 22: 15-22). Ito ang malimit na bukambibig ng mga anti-Katoliko para igiit ang kanilang balintuwad at di-konstitusyonal na konsepto ng pagkakahiwalay ng Simbahan at Estado. Marapat lang na tanungin sila:
- Ano ang dapat ibigay sa Cesar? "Ang lahat ng tao ay dapat pasakop sa mga nakatataas na kapangyarihan. Sapagkat walang kapangyarihan na di galing sa Diyos, at yaong mga umiiral ay itinatag ng Diyos." (Roma 13: 1). Gayon man, nilinaw ni Apostol San Pablo na ang naturang kapangyarihan ay para sa pagtataguyod ng kabutihan at pagpaparusa sa kasamaan (taludtod 2-4). Hangga't ginagamit ang kapangyarihan para sa adhikaing ito, maaaring ibigay sa mga pinuno ang "nararapat" sa kanila: "bayad sa dapat pagbayaran, buwis sa dapat buwisan, takot sa dapat katakutan, galang sa dapat igalang." (taludtod 7). Subalit bilang isang Cristiano, hindi ka magpapasakop sa kapangyarihang maliwanag na pinakikilos na ng diyablo (Pahayag 13). Hindi ka magpapasakop sa kapangyarihang ginagamit para laitin ang Diyos, laitin ang Simbahan, at laitin ang mga Banal sa Langit (Pahayag 13: 5-8)! Sa mga Huling Araw, kung kailan sinasabing maghahari ang Anti-Cristo, sinong matinong Cristiano ang magpapasakop sa pamamahala niya?
- Ano ang dapat ibigay sa Diyos? Nakalulungkot na nakatuon lamang ang atensyon ng mga anti-Katoliko sa mga salitang "Ibigay sa Cesar ang sa Cesar", at kinalimutan nang dapat din na "Ibigay sa Diyos ang sa Diyos". Sapagkat siya'y Diyos, sa kanya tayo lubos na nagpapasakop. "Sapagkat nasa kanya ang ating buhay, pagkilos at pagkatao" (Gawa 17: 28). At paano nga ba natin natatalastas ang kanyang kalooban? Alam nating lahat ang sagot: Sa pamamagitan ng Simbahan. Ang di nagpapasakop sa Simbahan ay di nagpapasakop sa Diyos! Noong 1302, sa kanyang sulat na Unam Sanctam, walang pag-aalinlangang ipinahayag ni Pope Boniface VIII: "We declare, we proclaim, we define that it is absolutely necessary for salvation that every human creature be subject to the Roman Pontiff."
The mutual autonomy of the Church and the political community does not entail a separation that excludes cooperation. Both of them, although by different titles, serve the personal and social vocation of the same human beings. The Church and the political community, in fact, express themselves in organized structures that are not ends in themselves but are intended for the service of man, to help him to exercise his rights fully, those inherent in his reality as a citizen and a Christian, and to fulfil correctly his corresponding duties. The Church and the political community can more effectively render this service for the good of all if each works better for wholesome mutual cooperation in a way suitable to the circumstances of time and place.COMPENDIUM OF THE SOCIAL DOCTRINE OF THE CHURCH, 425
DISCLAIMER:
Ang iyong mga nabasa ay pawang sariling pagpapaliwanag ko lamang bilang isang indibiduwal na Katolikong layko batay sa aking sariling pagkakaunawa sa mga aral ng Simbahan, at sa gayo'y hindi dapat ituring na opisyal/pormal na kapaliwanagan ng Simbahang Katolika, at hindi rin kumakatawan sa panig ng alinmang samahang pang-Katoliko. — MCJEFF